‘De mythe over het ontstaan van het leven’

Lees hierover verder in mijn e-boek ‘De mythe over het ontstaan van het leven’

In het e-boek hierover ga ik er veel dieper op in, dus lees het!

Inleiding

Dat alles is gedurende de zogenaamde Spaanse zuiveringen verloren gegaan. Dat gebeurde ten tijde van de zestiende eeuw toen de Spanjaarden en de vele missionarissen bij de indianen hun land zijn binnen gevallen en alles afpakte en vernietigde aan waardevolle documenten en kunstwerken. Ze verbrandden het voor de ogen van de Maya indianen.

Er is geen enkele Precolumbiaanse codex bekend die dit alles overleefde. Maar deze tragische vernietigingsdaden betekenen niet dat de Maya-geletterdheid eindigde met de komst van deze brute lieden.

Kort na de Spaanse verovering maakten geletterde leden van de hoogland Maya adel een aantal transcripties van hun Precolumbiaanse boeken met behulp van een aangepast Latijns schrift in een poging om te behouden wat ze konden van hun geregistreerde geschiedenis en cultuur.

Voordat dit alles ook nog vernietigd zou worden. Verreweg het belangrijkste bestaande voorbeeld van een dergelijke transcriptie is de Popol Vuh. Dit is een lang document samengesteld door anonieme leden van de Quiché-Maya-aristocratie in Guatemala kort na de val van hun hoofdstad, veroorzaakt door de Spanjaarden.

De auteurs van het manuscript beschreven de tekst als een ilb’al (zichtinstrument) waarmee de lezer zich de gedachten en daden van de goden en heilige voorouders kan ‘voorstellen’ vanaf het begin der tijden en in de toekomst.

https://www.gaia.com/share/ckjai1jqm01l40ipg6k7j4fvf?language[]=en&utm_source=share

De poëzie van Popol Vuh

Naar mijn smaak is Popol Vuh wonderbaarlijk mooi geschreven. Het taalgebruik is heel anders dan hetgeen wij gewend zijn. Heel beeldend en deze manier van schrijven wordt parallellisme genoemd. Sommige vertalers hebben in het verleden de dichterlijke aard van Popol Vuh proberen te verbeteren. Zij elimineerden de in hun ogen overtollige woorden, uitdrukkingen en soms hele tekstdelen. Dit doet afbraak aan het karakter van de hoogstaande literaire kunst van Quiche.

De eerste moderne geleerde die parallellisme in de Maya-literatuur erkende, was Sir J. Eric Thompson. Hij zag dat de oude Yucatec Maya-boeken van Chilam Balam vergelijkbare teksten bevatte en concludeerde dat deze parallelle tekens bedoeld waren als een ‘vloeiende harmonie’, en dat is ook zo. ‘Geïnterpoleerd om de cadans van een passage te verbeteren!’ Zo omschreef hij dat. “(Thompson 1950, 61-62).”

Het boek begint met…… zo ziet het eruit….

Zo is het wanneer alles nog stil en kalm is. Alles is stil en kalm. Zwijgzaam en leeg is de baarmoeder van de hemel … Het oppervlak van de aarde is nog niet verschenen. Alleen ligt de uitgestrektheid van de zee, samen met de baarmoeder van de hele hemel. Er is nog niets.

Alles is in rust. Niets beweegt. (Popol Vuh, p.67)’ Deze passage is geschreven in tegenwoordige progressieve tijd, wat suggereert dat de verteller het voor zich ziet terwijl hij schrijft. Dit komt overeen met de manier waarop verhalen worden verteld in de hedendaagse Quiché huishoudens. Ook vroeger gingen de verhalen van mond tot mond.

De verteller nodigt de luisteraar uit om zich de setting van zijn verhaal voor te stellen, en vertelt het verhaal bijna altijd alsof het op dat moment gebeurt, zelfs als het zich in een ver of mythisch verleden plaats vindt.

De tekst van de Popol Vuh werd eeuwenlang verborgen gehouden door de inheemse oudsten in de stad van Chichicastenango in Guatemala. Zelfs tot tweehonderd jaar na de verovering door de Spanjaarden waren deze teksten nog bewaard gebleven en verstopt gehouden.  Maar een Spaanse priester vond de tekst van Popol Vuh uiteindelijk wel.

Deze priester woonde in Chichicastenango en heette Francisco Ximénez. De Popol Vuh en meer geheime teksten hadden de Indianen goed verstopt en zij lazen die teksten al vroeg voor aan hun kinderen.

Zodoende kenden de Maya indianen deze teksten bijna allemaal uit het hoofd. Uiteindelijk in alle respect voor de heilige teksten had Ximénez de oudsten die het Popol Vuh-manuscript bewaarden, ervan kunnen overtuigen om deze prachtige tekst te mogen kopiëren.

Nadat Ximénez zijn kopie had gemaakt, werd de originele tekst vermoedelijk teruggegeven aan de Maya’s hoewel het sinds het begin van de 18e eeuw niet meer is gezien. Tegenwoordig weten we dat in de westerse wereld dit geweldige boek alleen door de transcriptie van Ximénez momenteel kan worden gebruikt door Europese en Amerikaanse wetenschappers die Maya-geschiedenis en -theologie bestuderen.

Dit dankzij deze priester die destijds een kopie van dat prachtige oude boek mocht maken. Maar nu wordt het tijd om het boek verder te bekijken. Als voorbeeld wil ik een stukje uit de tekst laten zien met uitleg erbij, zodat je kunt zien hoe het beschreven staat.

The creation of the earth by popol vuh

THEN came his word. Heart of Sky arrived here with Sovereign and Quetzal Serpent in the darkness, in the night. He spoke with Sovereign and Quetzal Serpent. They talked together then. They thought and they pondered. They reached an accord,59 54 “Quetzal Serpent,” whose Quiché name is traditionally written Qucumatz in colonial documents, is associated with water in most ancient highland Maya texts.

According to the Annals of the Cakchiquels, a group of highland Maya called themselves Qucumatz because “they said that there was salvation only in the water” (Recinos and Goetz 1953, 59). Gagavitz, a legendary ancestor of the Cakchiquels, transformed himself into Qucumatz by throwing himself into a lake, thus causing a storm to agitate the water and form a whirlpool (Recinos and Goetz 1953, 76). Nuñez de la Vega wrote that the Quichés believed that Qucumatz is a serpent with feathers that moves in the water (Recinos 1950, 81 n. 2).

The ancient Maya generally associated standing water with the underworld. Thus, the god Quetzal Serpent combines the contrasting powers of a celestial bird with a terrestrial serpent, the darkness of deep waters with the light of the upper world. Thus he transcends all levels of existence. 55 The räxon (Cotinga amabilis), commonly known as the Lovely Cotinga, is a dovelike tropical bird with turquoise-blue plumage and a purple breast and throat.

According to the Annals of the Cakchiquels, the highly prized feathers of the Lovely Cotinga were given as tribute by the Cakchiquel clans to the lords of Tulan in the East (Recinos and Goetz 1953, 48). 56 U K’ux Kaj (Heart of Sky—also called Huracan, cf. p. 70; lines 183-189), appears to be the principal god in the Popol Vuh account.

He is the only deity to appear in every phase of the creation, as well as throughout the mythologic and historical portions of the text. K’ux refers to the heart as the source of the “vital spirit” of a thing, or that which gives it life. According to Coto’s dictionary, it is also believed to be the center of thought and imagination.

This deity, therefore, combines the powers of life and creativity, which are believed to exist in the midst of the heavens. During each creative period, Heart of Sky is the deity who first conceives the idea of what is to be formed. Other deities then carry out his will by giving it material expression. 57 K’ab’awil (god) refers to the general concept of deity in the Popol Vuh. The word is used to refer to ancient gods such as Heart of Sky, as well as to the wood or stone effigies carved to represent them.

Soon after the Spanish conquest, Dominicans chose the word k’ab’awil to refer to the Christian “God.” Franciscans, on the other hand, rejected this usage of the word because of its earlier association with Precolumbian religion. This difference was a frequent point of contention between the two missionary orders during the early Colonial Period. 59 Literally “they found themselves.” 60 bringing together their words and their thoughts.

60 Then they gave birth, heartening one another. Beneath the light, they gave birth to humanity. Then they arranged for the germination and creation 61 of the trees and the bushes, the germination of all life and creation, in the darkness and in the night, by Heart of Sky, who is called Huracan. 62 First is Thunderbolt Hracan, second is Youngest Thunderbolt, 63, and third is Sudden Thunderbolt. 64 These three together are Heart of Sky.65

Disagreements are therefore quickly resolved through direct discussion or mediation by a respected elder. In order to create the earth, they said, “Earth,” and immediately it was created. Just like a cloud, like a mist, was the creation and formation68 of it. Then they called forth the mountains from the water. Straightaway 69 the great mountains came to be. It was merely their spirit essence,70 their miraculous power, 71 that revelatory messages (B. Tedlock 1982, 133-147).

Although Quiché gods are normally named in pairs, there are occasional appearances of a trinity, as in this case. The principal gods of the three ruling Quiché lineages were Tohil, Auilix, and Hacavitz (see p. 223). Quiché temples generally had three entrances (for reconstruction drawings of such temples, see Carmack 1981, 270, 273). The idea of a trinity in Maya cosmology may be very ancient. The largest of the Maya centers built prior to the birth of Christ was El Mirador, located in the central Petén rain forest of Guatemala. Characteristic of its temples was a unique triadic pattern consisting of huge platforms, each surmounted by three pyramids.

66 Tzuqul is a provider of any kind, although generally in the sense of food. Barbara Tedlock notes that one of the names for priest-shamans in Momostenango is tzuqunel (feeder). Humans stand between as essential mediators between this world and that of their patron deities and ancestors. The waterways were divided, their branches coursing among the mountains. Thus the waters were divided, revealing the great mountains. For thus was the creation of the earth, created then by Heart of Sky and Heart of Earth, as they are called. They were the first to conceive it.

Sky was set apart. The earth also was set apart within the waters. Thus was conceived the successful completion of the work when they thought and when they pondered. Then they started with their creation of animals and so on. 70 Nawal also has no English equivalent. In Quiché theology, all things, both living and inanimate, have a spirit essence which they call nawal.

This spirit essence is believed to give them power to act or communicate on a supernatural plane, for example, to transform their usual form into that of a powerful animal or force of nature. Father Coto ascribes this power to the devil, defining the word naual as “the magical means whereby the devil spoke to the Quichés through their idols.

Een pdf van Popol Vuh is te vinden op internet.

Het boek gaat over het ontstaan van het leven

Het eerste hoofdstuk van het boek begint met:

‘Hier is het, nu rimpelt het nog steeds, nu mompelt het nog, rimpelt, het zucht nog steeds, neuriet nog steeds, en het is leeg onder de hemel …’ ‘Er is nog niet een persoon, een dier, vogel, vis, krab, boom, rots, hol, weide, bos. Alleen de lucht is aanwezig, het oppervlak van de aarde is niet duidelijk. ‘Alleen de zee is samengevoegd onder de hele hemel – er is niets dat ook samenkomt.’

Uit dit stille niets schiepen de goden de wereld en alle levende wezens, behalve mensen. De dieren konden echter niet spreken of hun goden prijzen, daarom kwamen de goden op een ander idee. Zij verklaarden …… ‘we moeten een kostwinner zijn, want hoe kunnen we anders op aarde worden aangeroepen, geprezen en herinnerd?’

‘Degenen die niet werden vernietigd door die zondvloed werden aangevallen door hun honden en door kookpotten en tortilla molens; ze werden aangevallen door alle dingen van de aarde die ze hadden misbruikt of hadden mishandeld.’

Uiteindelijk werden de goden alleen gelaten om zichzelf te verheerlijken, wat leidde tot arrogantie van de vogel godheid Seven Macaw. Die had het hoog in zijn bol en misdroeg zich enorm. Hij verheerlijkte alleen zichzelf waardoor de andere goden geïrriteerd raakten en boos werden.

Het tweede hoofdstuk van het boek gaat verder

Hier gaat het erover dat twee hemelse jongens, genaamd Hunahpu en Xbalanque (de Hero Twins) beramen om de arrogante vogel god Seven Macaw te vernietigen en ook zijn twee zonen. Zijn twee zonen heten Zipacna en Cabracan.

Nu zijn er nog steeds geen mensen op aarde en de jongens zijn boos dat Seven Macaw alleen zichzelf vereert. Het lijkt erop dat zonder menselijke wezens de goden geen waarden toebedeeld krijgen en dat iedere god de waarde kan claimen die hij zelf wil.

Seven Macaw blijft erbij om de andere goden geen waarde toe te kennen of om hun werken te erkennen en dus …. Door middel van een reeks slimme trucs  doden de Hero Twins hem en ook zijn zonen worden door de Hero Twins gedood. Hierdoor worden de orde en het evenwicht in de wereld weer hersteld.

Het derde hoofdstuk van het boek gaat verder

Het derde boek beschrijft de avonturen van de vader en oom van de Hero Twins, Hin Hunahpu en Vucub Hunahpu, die de zoons waren van Xpyacoc en Xmucane, de eerste waarzeggers die probeerden mensen te creëren. Zij zijn daarom verbonden met schepping en waarzeggerij.

Bedrogen door de Lords of Death om een uitnodiging voor een balspel in Xibalba te accepteren, worden die twee vermoord en wordt het hoofd van Hin Hunahpu in een kalebasboom in de onderwereld geplaatst. De maagdelijke prinses Xquiq (ook bekend als Blood Moon Goddess) wordt aangetrokken door het hoofd, ook al is haar verteld om ervan af te blijven.

Ze komt dicht bij de boom en het hoofd spuugt in haar hand, waardoor ze doordrenkt wordt en zwanger raakt. Dan moet ze de onderwereld verlaten en naar het hogere rijk van de aarde gaan om bij haar nieuwe schoonmoeder Xumucane te wonen.

Xumucane verbergt het kogelvest van haar zoons omdat ze niet wil dat haar kleinzonen weten wat er met hun vader en oom is gebeurd. Ze wil een wraakactie voorkomen. Maar de tweeling, de twee jongens, vinden de uitrusting echter wel en ze dagen de Lords of Death uit voor een nieuwe match.

Na talloze avonturen in de onderwereld waarin ze de Lords of Xibalba herhaaldelijk bedriegen, vernietigen de Hero Twins ze en stijgen ze via de Wereldboom op naar de lucht waar ze de zon en de maan worden.

Nu volgt het vierde hoofdstuk van het boek

In dit vierde hoofdstuk zien we dat er mensen uit mais worden geschapen. In de eerste instantie maken de goden vier mannen die goede mensen waren. ‘Knap, met mannelijke trekken.’ ‘Gedachten ontstonden en ze staarden; hun visie kwam ineens. Perfect.’

‘Zij zagen alles perfect en wisten alles onder de lucht, rond in de lucht, op de aarde, alles werd gezien en begrepen zonder enige belemmering.’ ‘Terwijl ze keken werd hun kennis intenser en ging door bergen en vlakten.’ ‘Hun zicht ging door bomen, door rotsen, door meren en door zeeën, door alles heen.’

Dit verontrustte de goden, die begrepen dat mensen niet dezelfde gaven zouden moeten hebben net als de goden, hun scheppers. En toen gebeurde het dat de goden de mensen veranderde. Ze overlegden met elkaar en zeiden: ‘zijn het niet alleen werken en ontwerpen in hun eigen naam?’

‘Toch zullen deze mensen zo groot worden als goden, tenzij ze zich voortplanten en zich vermenigvuldigen – tenzij ze toenemen.’ ‘Laat het zo zijn!’ ‘Nu halen we ze een beetje uit elkaar.’ Toen gebeurde het dat de goden sterfelijkheid introduceerden bij mensen.

Zo veranderden ze de aard van hun werken en ontwerpen. Ze ontsierden de ogen van de mensheid. ‘En het was genoeg dat de ogen werden ontsierd, want de mensen waren verblind, terwijl het zicht via een spiegel werd ingeademd.’

Nu konden de mensen alleen nog van dichtbij met enige helderheid zien wat er gaande was. Hierbij hadden ze ook de middelen om alles goed te begrijpen verloren en ze waren de middelen om alles te weten kwijtgeraakt. Anderzijds zorgden de goden ervoor dat de mannen van vrouwen werden voorzien en meteen waren de mensen weer gelukkig van hart vanwege hun vrouwen.

‘En hun zicht flikkerde‘

Ze vergaten zelfs dat ze eens alles wisten en ooit gelijk waren aan de goden. De mannen en vrouwen stelden zichzelf tevreden met het krijgen van kinderen en het planten van gewassen en het waarderen van de geschenken die de goden hun hadden gegeven.

Het vierde hoofdstuk van het boek eindigt nu verder met de woorden: ‘het is nu genoeg geweest over de Quiche mensen, want er bestaan geen verdere gegevens hierover en er is geen plaats om er nog op terug te kunnen zien.’

THE THREE GREAT STEWARDS AS MOTHERS OF THE WORD888 These, then, are the three Great Stewards

They are like the fathers of all the Quiché lords. As one the three stewards gathered together as the givers of birth, the mothers of the word, and the fathers of the word.889 Great, in a small way, is the essence of these three stewards. THESE are: The Great Steward before the Cavecs; before the Nijaibs is the second Great Steward; and before the Ahau Quichés is the third Great Steward. Thus there are three stewards, one before each of the lineages.

The Nim Ch’okoj (Great Stewards) of the three principal Quiché lineages identify themselves here as
the authors of the “word,” likely the Popol Vuh manuscript itself. 287 But this is the essence of the Quichés, because there is no longer a way of seeing890 it. It was with the lords at first, but it is now lost. 891 There is only this. All is now completed concerning Quiché, called Santa Cruz.892 us. Hier stopt het verhaal van Popol Vuh.

Het hele lange poëtische verhaal van Popol Vuh in het Engels is op internet makkelijk te vinden

Lees voor een meer uitgebreide tekst mijn e-boekje over Popol Vuh, de Maya Indianen en de Dogon mensen.

Zie hier mijn e-boekje van 42 bladzijden

Dorien Jansen